Tính tẩu Quỳnh Nhai là một trong những nhạc cụ truyền thống phổ biến của đồng bào dân tộc Thái Trắng.
Nhạc cụ này thường được sử dụng để độc tấu, hợp xướng, giao duyên và đệm cho hát múa dân gian trong các ngày lễ, hội xuân của bản mường. Hình ảnh những người đàn ông chơi đàn tính tẩu Quỳnh Nhai hòa cùng các điệu múa và lời ca Thái đã tạo nên một bức tranh văn hóa đặc sắc tại vùng núi Quỳnh Nhai.
Quy trình chế tác đàn tính tẩu
Để tạo ra một cây đàn tính tẩu Quỳnh Nhai đạt yêu cầu, người thợ phải trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ. Trước hết là tìm bầu đàn tốt, thường làm từ 1/4 quả bầu khô, với đường kính từ 15 – 25 cm. Phần mặt đàn làm từ loại gỗ có độ xốp và nhẹ, giúp âm thanh vang hơn.
Thân đàn làm từ cây hoa sữa, dài khoảng 1m, không có nốt rõ ràng như đàn guitar. Dây đàn, gồm hai dây, ngày xưa làm từ sợi tơ tằm, nay thường dùng dây cước. Để đàn đạt chuẩn, người chế tác phải là một nghệ sĩ biết đánh đàn, có thể nghe âm thanh, thử dây và chỉnh đàn.
Quá trình chế tác đàn tính tẩu Quỳnh Nhai đòi hỏi sự tỉ mỉ và khéo léo. Đầu tiên, người thợ chọn quả bầu khô có đường kính từ 15 – 25 cm để làm bầu đàn. Mặt đàn làm từ loại gỗ xốp nhẹ, giúp âm thanh vang hơn. Thân đàn dài khoảng 1 mét, làm từ cây hoa sữa. Dây đàn gồm hai dây, ngày xưa làm từ sợi tơ tằm, nay thay bằng dây cước. Người chế tác phải biết chơi đàn để có thể điều chỉnh âm thanh chính xác.
Vai trò của đàn tính tẩu Quỳnh Nhai trong văn hóa Thái Trắng
Trong các lễ hội và dịp Tết, tiếng đàn tính tẩu Quỳnh Nhai là không thể thiếu. Đàn tính tẩu Quỳnh Nhai không chỉ là nhạc cụ để đệm hát, mà còn được các chàng trai dùng để tỏ tình. Vào buổi tối, những chàng trai sẽ đứng ngoài sân, vừa đàn vừa hát để gọi các cô gái ra trò chuyện. Tiếng đàn tính tẩu Quỳnh Nhai đã kết duyên vợ chồng cho nhiều đôi lứa người Thái. Ngày nay, đàn tính tẩu Quỳnh Nhai thường được biểu diễn cùng các tiết mục văn nghệ trong các ngày vui của bản làng và các hội thi do huyện, tỉnh tổ chức.
Lịch sử và giá trị văn hóa của đàn tính tẩu Quỳnh Nhai
Đàn tính tẩu Quỳnh Nhai có lịch sử lâu đời và mang đậm giá trị văn hóa của người Thái Trắng. Từ xưa, nó đã là một phần không thể thiếu trong các dịp lễ hội, cưới hỏi và các sự kiện quan trọng. Tiếng đàn tính tẩu Quỳnh Nhai không chỉ là âm nhạc, mà còn là phương tiện giao tiếp, tỏ tình và thể hiện cảm xúc của người Thái.
Bảo tồn và phát triển
Đối với đồng bào dân tộc Thái Trắng, tính tẩu Quỳnh Nhai là một loại nhạc cụ đặc trưng và giữ một vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa. Họ coi tính tẩu Quỳnh Nhai như một báu vật trong nhà và được lưu truyền từ đời này sang đời khác. Đàn tính tẩu Quỳnh Nhai không chỉ là một nhạc cụ mà còn là biểu tượng văn hóa, góp phần làm phong phú thêm đời sống tinh thần của người dân Quỳnh Nhai.
Việc bảo tồn và phát triển loại nhạc cụ này là nhiệm vụ quan trọng để giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc Thái Trắng. Tại Quỳnh Nhai, việc bảo tồn và phát triển đàn tính tẩu Quỳnh Nhai được thực hiện thông qua các chương trình giáo dục và văn hóa. Các nghệ nhân lớn tuổi truyền dạy cách chế tác và chơi đàn cho thế hệ trẻ. Những cuộc thi và hội diễn văn nghệ địa phương cũng tạo cơ hội để các nghệ nhân trình diễn và gìn giữ nghệ thuật truyền thống.
